Evan Shapiro ve Izaak Meckler tarafından Haziran 2017’de O(1) Labs, açık kaynak kodlu ve blokzincirinin ana amacı olan merkeziyetsiz, ölçeklenebilir ve güvenli olmasını hedefleyen projesine başladı. Mina, salt bilgisayar gücü kullanmak yerine gelişmiş kriptografi ve yineleyen zk-SNARK’lar ile estetik bir çözüm sunuyor. Peki bu hikaye nasıl başladı? Mina Nasıl Ortaya çıktı ve Intel, Ripple ve Coinbase’de çalışan Emre Tekişalp nasıl bu hikayeye dahil oldu?
Izaak ile Evan yakın arkadaşlardı. Izaak kriptografi alanlarında çalışan lisansüstü yani mezun bir öğrenciydi. Ve Evan ile birlikte ikisinin de teknolojiye oldukça merakları vardı. Kriptografi ve Sıfır bilgi teknolojisini araştırıp bunun üzerinde çalışıyorlardı. Daha sonra beraber çalışmaya başladılar, İlk başta Makine öğrenmesi gibi çeşitli fikirler üzerine çalıştılar. Izaak daha öğrenci iken bu projeye kafa yormaya devam ediyorlar. İlk önce blok boyutları hakkında tartışmaya başlamışlar ve Blok boyutları büyük bir trade-offtu yani büyük bir zaaftı.Bunu halletmeleri gerekiyordu ve blokzincir boyutu büyümemeliydi. İşte bu tradeoff 22kb fikrinin oluşturdu.
Izaak ayrıca çalışma ofisini şuanki Aleo’nun kurucu ortağı Howard Wu ve StarkWare den Michael ile paylaştı. Hepsiyle ayrı ayrı ofisini paylaşmış olsa da hepsi bir çeşit ZKP şirketi üzerine çalışıyorlardı. Bir fikir icin çalışıyorlardı. Emre Tekişalp de O(1) Labs'e katılmadan önce daha öncesinde belirttiğimiz gibi Intel, Ripple ve Coinbase de çalışıyordu. Emre Tekişalp daha çok işin teknoloji kısmıyla ilgileniyordu. Coinbase ise elbette kaliteli ve güvenilir bir şirket fakat Emre için güvenilir bir kripto bankası gibiydi. Emre tekişalpin igisini yeni blokzincirler daha fazla çekiyordu. Bir yanda da ZK dediğimiz – Sıfır bilgi teknolojisine , bu devrimsel teknolojiye ilgi duyuyordu. Onun için ZK sihir gibiydi. Emre Coinbase’nin Venture Portfolio kısmına da bakıyordu ve işte o sırada Evan ve Izaak yani Mina Protocol’ün kurucuları ile tanıştı. Tanıştıkları sırada O1 Labs de iş geliştirme ve yöneticilik pozisyonunda birini arıyordu ve böylelikle Emre’de O1 Labs’e katıldı. İşte orada Emre Tekişalpin aklında şu fikir belirdi, ben nasıl yardımcı olabilirim, nasıl bu teknolojinin bir parçası olarak, kendi deneyimlerimi sunabilirm. Ve tabii ki ZK alanına ilgisi de daha da alevlendi. O1 Labs daha sonra ikiye ayrıldı ve Mina Foundation yani Mina vakfı ortaya çıktı. Mina Foundation, Mina Protocol’ü desteklemek, katılımcıları, destekçileri, geliştiricileri ve projeleri desteklemek için kar amacı gütmeyen bir vakıf olarak kuruldu. Emre Tekişalp de şuan da yıllardır minayi inkübe eden O1 Labs’in CEOsu olarak çalışıyor.
Emre Tekişalp’e sorulan Neden O1 Labs te çalışmaya başladın, seni ne etkiledi? Coinbase Ventures’un yatırım yapığı diğer projeler arasında neden Mina’yı seçtin sorusuna şöyle yanıt verdi.
Bir takımla çalışmaya başladığında iyi zaman geçirebileceğiniz ve saygı duyulan bir ortam olmasını istersiniz. O1 hem bu şartları taşıyor hem de eşsiz bir ortama sahip, insanlar motive ve teknolojiye oldukça meraklı. Bu da bana Coinbasedeki ilk günlerimi hatırlatıyor. İlk katıldığımda buranın özel bir yer olduğunu anladım. ZK kavramı ve ZK’yi uygulama fikri büyük bir etken oldu. Bitcoin veya Ethereum birçok parametreyi değiştirerek sorunları çözebiliyordu. Diğer projeler de benzer mantıktaydı. O1 Labs ile Mina ise tamamen eşsiz bir yaklaşım sağladılar ve bu sürdürülebilir bir yaklaşımdı. Blokzincir boyutunu çözdüler ve zk prooflar tüm blokzincir için geçerli ve bu konuda artık hiçbir parametreyi bir trade off olarak düşünmeniz gerekmiyor. Mina oldukça sürdürülebilir bir şekilde tasarlandı . diyerek sözlerini noktalıyor.
Emre Tekişalp ayrıca ZK Teknolojisinin oldukça erken döneminde olduğumuzu düşünüyor.
Gelecekte Her şey ZK üzerinde olacak ve her transfer gizli olacak ve her full node basit ve ani bir şekilde doğrulayabilir olacak. ZK’yi herhangi bir uygulama ile deneyimleyebileceksiniz. Fakat bunlar şuan için oldukça uzak bize.
ZK ile bir şey programlamak da aşırı derece zordu fakat şuan SDKler var. Geliştiriciler Mina’nın sundukları ile birlikte kolayca programlayabilirler. Bunlar imkansız değil ama zaman alan şeyler. Yani gelecekte her şey zk üzerinde olacak ve bunları deneyimleyebileceğiz. Hatta Mina Protocol’ün ilk zamanlarından kurucu ortak olan Izaak, adsız bir yatırımcı ile konuştuğunu ve yatırımcının ona “cidden yapabilir misin” tarzı sorular sorarak şüpheci yaklaştığını anlattı ve şimdiye baktığımızda artık herkes yapılanı görebiliyor. Diyerek sözlerini noktalıyor ve cidden geliştirme aşamasından beri Mina’nın aldığı yol inanılmaz.
Mina, uzunca yol katetti ve 2023 yılına girdik ama bu serüven nereden başladı. Hadi hep beraber Mina’nın ilk ofisine bakalım. 2017 ve 2018 yıllarına ait bu fotoğraflara baktığımızda aklımıza gelen tek şey zamanın ne kadar da hızlı aktığı ve ciddi bir oranda bu fikrin benimsenip günümüze dek geldiği oluyor.
Peki, O1 Labs, ZKProoflar alanına ve Mina’nın vaaddetkilerini geliştirecek bir ekibe sahip mi sorusunu da Izaak şöyle yanıtlıyor:
Birçok kripto teknolojisi far fakat çoğu kullanışsız ama bence ZKP lar temel olarak kapasiteye sahipler. O1 Labs de oldukça yetenekli programcılara, iletişimcilere, işbirlikçi takım arkadaşlarına sahip, hepsi bu kapasiteye sahip.
Peki O1 Labs şuan ne yapıyor? Yatırımcı Mina’ya yatırım yaptı ama şuan ofiste ne üzerine odaklılar derseniz, Mina Protocol kurucu ortağı Izaak şöyle cevap veriyor:
O1 Labs şuan tamamen ZKapplere odaklanmış durumda ve Mina için hayati öneme sahip Berkeley ağı üzerinde güncellemeler yapılıyor ve zkAppsler test ediliyor. zkApp yazmak için SNARKYJS kullanımı büyük ölçüde arttı ve insanlar zk üzerinde geliştirmeler yapmaya başladı. Geri dönüşlere bakıtığımızda geliştiriciler SnarkyJS’in zk için en kolay geliştirme kiti olduğunu düşünüyor. O1 Labs’de bu girişimleri ve insanları desteklemeye devam ediyor. zkSpark ile birlikte Mina ödülü de vermişlerdi. Şuan Mina da totalde 100’ün üzerinde insan çalışıyor ve ciddi anlamda büyük bir emek dönüyor. Bunların bir çoğu mühendis. Bu sayı ürettikleri değer ile birlikte daha da büyüyecek gibi duruyor.
Izaak’i en çok ekibin geliştirdiği, gerçek dünyaya erişebilen zkAppler, özellikle takımın üstünden rahatlıkla kalkabileceği zkOracles heyecanlandırıyor.
zkOracles bir çeşit anahtar gibi, bu anahtar birçok gerçek dünya verisinin kilidini açacak. Bununla birçok ilgi çekici şeyi gizli olarak yapabilirsiniz. Şuan ZK ekosisteminde böyle bir eksiklik var. zkOracles bu kilidi açarak birçok uygulamanın işlevsel olmasını sağlayacak. Izaak, Mainnete yayınlandıktan sonra olacakları görmek için zkOracleslar hakkında oldukça heyecanlı. Ayrıca kanıt sistemi geliştirmeleri için de heyecan duyuyor.
5 Yılın sonunda Izaak de artık O1 Labste kurul üyesi olarak önemli kararlarda yer alacak ve projelerde advisorluk yapacak. Mühendislere ve kriptografi ile uğraşanlara yardım edecek. Mina tarafında sadece önemli kararlara katılım sağlayacak. Kendisine emekleri için çok teşekkür ediyoruz.
Geçtiğimiz 5 yıl içinde, geliştiricilerimiz ve topluluğumuz birden fazla testnet aşamasıyla zinciri geliştirdi ve öğrendi. Bu süreç sonunda artık Mina’yı dünyaya açmaya hazırız. Mina’da geliştiriciler zkApps(SNARK destekli uygulamalar) gibi uygulamalar geliştirirken veri gizliliğine uyarak finansal servisler sağlayabilir ve herkes telefonlarından güvenli şekilde uygulamalara erişebilir. Bu sadece başlangıç.
Daha yeni zorluklarla karşılaşılacak olunsa da, dünyanın en hafif ve en erişilebilir zinciri yepyeni katılımcılarından güç almaya hazır. Hepimiz için daha verimli, estetik ve adil bir gelecek dileğiyle.
Evet arkadaşlar, Mina’nın 5 yılı bu şekildeydi. Yazımın bu kısmında 2023-2024 yılı için kendi tahminlerime değineceğim. Herhangi bir cümlem yatırım tavsiyesi olarak algılanmasın lütfen. Mina Protocol ilk kuruluş fikrinden beri çok büyük yol katetti ve yüzbinlerce insana ulaştı. Bu sayı ileriki yıllarda gizliliğe önem rağbet ile beraber daha fazla artacak. İnsanlar kendi verilerine sahip olmayı her geçen gün daha fazla isteyecekler. İnsanlar kendi verilerini herhangi bir merkezi otorite olmadan sağlamak istiyorlar. Bu gelecekte daha çok yankılanacak. Web3 terimi daha fazla önem kazanacak ve merkeziyetsizlik arzusu daha fazla artacak. Böyle bir ortamda gizlilik sunan Mina Protocol ve onun Snark destekli uygulamaları öne çıkacak. Ethereum ve diğer zinciler bundan faydalanmak isteyecekler. Mina’nın sunduğu özellikleri kullanmak ve projelerini daha gizli ve güvenli hale getirmek isteyecekler. zkBridge aktif bir şekilde kullanılmaya başlanacak. Fonlar Mina tarafına kaymaya başlayacak, SnarkyJS kullanma oranı ciddi ölçüde artacak ve bunun artmasıyla Mina büyük bir geliştirici teşvik programı duyuracak. zkOracles ile birlikte aktif olarak websitelerindeki herhangi bir bilgiye gizli, güvenli ve herhangi bir oracle servisine güven gerektirmeden erişebilir olacaklar ki bu beni oldukça heyecanlandıran bir gelişme olacak. Yakında Telefondan bile node kurabileceğiz, ve bu Mina’yı blokzincirdeki en merkeziyetsiz protocol yapacak, hatta Ethereum’dan bile daha fazla. Büyük ihtimalle adaptasyon Metamask’in Mina Protocol’ ağını ekleyecekleri duyurusundan sonra alevlenecek. ZK boğası yaşanacak ve Bu günleri gördüğümüzde ZK teknolojisinin de öncüsü olarak Mina Protocol’ü en az 15 dolar seviyesinde göreceğimizi düşünüyorum. Bu sayı daha yüksek de olabilir tamamen o anki piyasa durumuna göre değişiklik gösterecektir. Topluluğun istediği token arz yakımları gerçekleşecek ve arz daha az oranda artmaya devam edecek. Mina çok yüksek oranda kullanılabilirğe ve onlarca kullanım alanına sahip olacak. ZK alanındaki NFT projeleri birçok farklı utility sunacak ve Artık kendi bilgilerimize 3.partilerle paylaşmadan sahibiz, hakettiğimiz geleceği inşa etmeye devam edebiliriz. Kim bilir sırada ne var ve zaman bizlere neyi gösterecek.
Yazımızı beğendiyseniz MinaTimes'i twitter üzerinden takip etmeyi ve video haline erişebileceğiniz youtube kanalıma abone olmayı unutmayın!
Yorumlar
Yorum Gönder